گفتگو با سروش دیانتی مدرس چهارمین کارگاه پویانمایی در بوشهر

'سروش دیانتی' انیماتور در حاشیه کارگاه پویانمایی جشنواره «موج»

اولین و مهمترین گام در تولید هر اثر هنری، ایده ی آن می باشد

او از سال 82 با پویانمایی و پویانمایی سه بعدی آشنا شد، اما خیلی زود با تماشای فیلم پویانمایی عروسکی 'کابوس پیش از کریسمس' تیم برتون، به دنیای پویانمایی عروسکی علاقه مند شد.   

گفتگو از سید سعید مدنی پور

 

.. روز به روز بر این علاقه افزوده شد تا اینکه در سال 85 ، با استاد عبدلله علیمراد - از اتیماتورهای برجسته کشور - آشنا شد. پس از این آشنایی زمینه حضور وی در ورک شاپ های آموزش پویانمایی استاد علیمراد فراهم شد. چیزی نگذشت که با پویانمایی عروسکی و نقاشی متحرک آشنا شد و با استعدادی که از خود نشان داد خیلی زود وارد فعالیت حرفه ای شد.

 در ابتدا کار خود را از دستیار کارگردان در فیلم پویانمایی عروسکی "خروپف، سیگار و استخوان کلاغ" و پایان نامه ی خانم سمانه لشگری آغاز کرد. سپس در کنار استاد خود در تولید آثاری همچون:"شیر" و "کشاورز و ربات" همت گمارد.

او کار حرفه ای خود را در تولید چند اثر دیگر پویانمایی کانون مانند "کدو قلقله زن" به کارگردانی آقای مرتضی احدی و "حکایت کلاه غیبی" به کارگردانی خانم فاطمه جعفری - که در حال حاضر در واحد پویانمایی کانون در حال تولید است- ادامه داد. در این میان چند فیلم کوتاه پویانمایی نیز با همکاری آقای علیرضا اوجی – عضو قدیمی کانون بوشهر – شامل: "کوک" و "کلاه خطی ها" تولید کرد.

در کنار پویانمایی، نیم نگاهی نیز به عالم فیلم زنده داشت که یکی از فعالیت ها کامپوزیت فیلم زنده ی "ایستگاه 44" به کارگردانی آقای فرشید اخلاقی پور حاصل کار وی بود.

این پیشینه درخشان و حضور فعال در چندین جشنواره بین المللی زمینه ای شد تا دبیر دومین جشنواره استانی پویانمایی موج – آقای محمد علی یزدان شناس – از وی برای برگزاری کارگاه سه روزه پویانمایی در بوشهر دعوت کند.

به همین بهانه سیدسعید مدنی پور روابط عمومی کانون استان بوشهر با ایشان گفتگویی داشت که در ادامه مطلب توجه شما را به آن جلب می نماییم.

- به اعتقاد شما اولین قدم برای تولید یک اثر پویانمایی چیست؟

   اولین و مهمترین گام در تولید هر اثر هنری، ایده ی آن می باشد. ایده ی یک اثر هنری آنقدر اهمیت دارد که کل پیکره­ی آن اثر را تحت تاثیر خود قرار می دهد. گاهی ما با آثاری روبرو هستیم که شاید گرافیک یا انیمیت خوبی ندارند اما بخاطر وجود ایده ی ناب و جذاب پشت اثر، خیلی خوب با آن ارتباط برقرار می کنیم و آن کار را در زمره ی آثار خوب قرار می دهیم. بعد از ایده، مهمترین قدم در تولید انیمیشن، فیلمنامه ی آن میباشد.

- خلاقیت های فردی تا چه حد می تواند در خلق یک اثر خوب نقش داشته باشد؟

   خلاقیت یعنی توانایی خلق و این اولین چیزی است که هر هنرمند باید آن را دارا باشد. هرقدر تعامل هنرمند با دیگر آثار و با محیط اطرافش بیشتر باشد، اثری که خلق می کند بهتر و موثرتر خواهد بود. بنابراین نقش خلاقیت فردی را در تولید یک اثر هنری خوب، نمی توان نادیده گرفت. اثر هنری که عاری از خلاقیت باشد، مانند غذایی بی مزه و حتی در برخی موارد بدمزه است.

- ملاک های تولید یک اثر قابل قبول چیست؟

   یک فیلم پویانمایی، یک اثر تصویری است و تصویر نقش کلیدی در آن ایفا میکند. یک اثر خوب پویانمایی، بعد از داشتن ایده­ی خوب و فیلمنامه ی فکر شده، باید دارای تصاویری مناسب ِ بیان آن ایده باشد. تصویر سازی یکی از عوامل شکل دهنده ی انیمیشن می باشد؛ اما باید دقت و توجه داشت که همیشه تصویر سازی باید در جهت کمک به بیان مفهوم و ایده ی داستان شکل بگیرد و به آن ضربه نزند. یکی دیگر از عوامل بسیار مهم در سنجش خوب بودن یک اثر پویانمایی، انیمیت (پویا نمایی، جان بخشی) خوب آن است. طبعا هنر انیمیشن هنر به حرکت در آوردن اشیا یا تصاویر بی جان است و هرقدر هنرمند در جان بخشی به این اجزای شکل دهنده ی اثرش موفق تر باشد (و باز هم باید توجه داشت که این جان بخشی باید در خدمت اثر و ایده ی آن باشد!)، آن فیلم موفق تر خواهد بود. نکته ی دیگر، بهره گیری صحیح از اصول سینمایی است. در کل معتقدم یک اثر خوب، باید از تمام عوامل موثرش در جهت بیان هدف نهایی بهره بگیرد و اینگونه موفق خواهد بود.

- یک هنرمند پویانما، باید دارای چه توانایی هایی باشد؟

   اولین چیزی که هر انیماتور (پویانما) حتما باید به آن آشنایی داشته باشد، طراحی است. مهم نیست که شما با چه تکنیکی کار می کنید؛ آگاهی از طراحی و توانایی طراحی کردن هرچیز، پایه ای ترین نیاز یک هنرمند پویانما است. ممکن است شما انیماتور کامپیوتری یا عروسکی باشید و این شاید برای شما به این معنی باشد که هیچگاه ابزار کاریتان قلم و کاغذ و طراحی نخواهد بود؛ اما شک نکنید که آگاهی از دانش طراحی، به شما در پیشرفت کارتان و ایجاد حرکات بهتر کمک شایانی خواهد کرد. بعد از طراحی، یک انیماتور باید دقت بسیار زیادی به حرکاتی که اطرافش روی میدهد داشته باشد و باید توانایی تحلیل هر حرکت را داشته باشد تا بتواند آنها را فریم به فریم روی کاراکتر هایش پیاده کند. بعد از آن، زمانبندی، یعنی آشنایی با سرعت حرکات مهم است. ضمنا هر انیماتور باید اطلاعاتی درباره ی دانش تصویر (مانند ترکیب بندی، شناخت رنگ و ...) و نیز اطلاعات دقیقی درباره سینما و کارگردانی (مانند شناخت اندازه قاب ها، حرکات دوربین، شیوه ی کات خوردن و اتصال نماها و ...) داشته باشد.

- به اعتقاد شما یک اثر پویانمایی می تواند در شکل گیری شخصیت کودک موثر باشد؟ چرا؟

 ضمیر ناخودآگاه کودک بسیار فعال، پاک و آزاد است؛ بنابراین کودک از هر اتفاقی که در اطرافش میافتد، بطور کاملا ناخودآگاه، تاثیر میگیرد. نمود این قضیه در مواجه ی کودک با آثار هنری، علی الخصوص آثاری که برای او تدارک دیده شده، بیشتروجود دارد. در این میان، آثار پویانمایی، بواسطه ی فانتزی و تخیلی بودنشان، هم برای بچه ها جذاب ترند و هم اثر ژرف تری بر روان آنها میگذارند. پس متولی تولید یک اثر پویانمایی (یا کتاب ، فیلم و موسیقی) کودک، باید آگاهانه و سنجیده نسبت به انتخاب موضوع، داستان، گرافیک و شیوه ی بیان اثرش اقدام نماید؛ چرا که تاثیر اثر او، آینده ی زندگی مخاطبش را با کیفیت های مختلف تحت تاثیر قرار خواهد داد.

- ورود قشر کودک و نوجوان به عرصه تولید پویانمایی چه تاثیری در آینده این هنر دارد؟

 در مورد این سوال شما، اولا باید این نکته را ذکر کنم که آشنایی بچه ها با حرفه های گوناگون، کمک می کند که در آینده آنها آگاهانه تر نسبت به انتخاب حوزه ی فعالیت حرفه­ایشان اقدام نمایند و قطعا تاثیرات این اتفاق بر کسی پوشیده نیست. اما اگر صرفا بخواهم در حوزه­ی پویانمایی صحبت کنم، باید بگویم که این اتفاق یک تاثیر زود بازده برای من ِ فیلمساز دارد که همان آشنایی با نیاز های این قشر از جامعه و نزدیکتر شدن به شیوه ی فکر کردن و نگاه کودک و نوجوان به جهان است که در آثار من بازتاب خواهد داشت؛ این اتفاق، یک تاثیر طولانی مدت هم دارد که در خود کودک بروز میکند. به شخصه در تجربیاتی که از کار ساخت فیلم های پویانمایی کوتاه با بچه ها داشتم، متوجه شدم آنها هسته­ی اصلی انیمیشن را دریافته و به زبان خود ترجمه میکنند و از این طریق آثاری خلق میکنند که بسیار خلاقانه و ناب است و این در دراز مدت، با ورود حرفه ای تر همین بچه ها به انیمیشن، سبب خلق آثاری خواهد شد که شاید هیچکدام از ما تابحال حتی فکرش را هم نکرده ایم!

- به نظر شما بهترین تکنیک تولید پویانمایی برای بچه ها کدام تکنیک است؟

   متاسفانه من فکر میکنم این سوال هیچ پاسخ قطعی ندارد. چرا که روان بچه ها آنقدر صاف و دست نخورده است که بدون هیچ ترس یا علامت سوالی، هرچیزی را میپذیرند و باور میکنند و اصولا هیچ مشکلی با هیچ تکنیکی هم ندارند . ضمن اینکه شخصا معتقدم هر قصه­ای و هر روایتی از آن قصه، تکنیک روایی خود را میطلبد و هیچگاه نمی توان حکم داد که فلان تکنیک برای آن داستان یا برای فلان گروه سنی مناسب تر است.

- چند نوع تکنیک در تولید آثار پویانمایی رایج است؟ لطفا تکنیک های رایج تر در ایران را نیز نام ببرید؟

   دایره ی تکنیک های ساخت انیمیشن بسیار بسیار گسترده است و گاهی چند تکنیک با هم تلفیق میشوند تا یک اثر واحد را ایجاد کنند. اما بطور کلی، میتوان به تکنیک های سه بعدی رایانه ای (3D CGI)، نقاشی متحرک (Cell Animation و Paper Animation)، بریده مقوا (Cut-Out) بصورت دستی یا رایانه ای، استاپ موشن (Stop-Motion) شامل زیر مجموعه هایی مانند انیمیشن عروسکی (Puppet Animation)، انیمیشن خمیری (Clay Animation)، پیکسلیشن (Pixilation) و ... اشاره کرد.

ضمنا بد نیست از تکنیک های شن (Sand Animation)، نقاشی روی شیشه (Paint-on-Glass Animation)، خراش روی نگاتیو (Scratch on Negative)، پین اسکرین (Pin Screen) و روتوسکپی (Rotoscopy) که جزو تکنیک های خاص تولید انیمیشن هستند هم نام ببرم.
از این میان، انیمیشن های سه بعدی کامپیوتری، کات اوت، نقاشی متحرک و انیمیشن عروسکی در ایران شایع تر و رایج تر هستند.

- برای تولید پویانمایی در منزل چه امکاناتی مورد نیاز است؟

   خدا را شکر با پیشرفت تکنولوژی، امروزه در منازل چیزی جز یک کامپیوتر خانگی برای تولید انیمیشن های متداول لازم نیست. زمانی بود که این قضیه تقریبا ناممکن بود. بعد ها با آمدن دوربین های سوپر 8  و بعد تر دوربین های ویدئویی، این کار کمی راحت تر شد. اما امروزه فقط با داشتن یک رایانه مجهز به یک وب کم، یا با استفاده از دوربین های عکاسی یا فیلمبرداری خانگی، براحتی میتوانید هر تکنیکی که بخواهید را بسازید و حتی مراحل فنی آن را با موفقیت انجام دهید؛ طوری که حتی به شما بگویم که امروزه طیف زیادی از تولیدات (حتی) حرفه ای ما با استفاده از همین سیستم انجام میشود.

- تحلیل شما از تولیدات پویانمایی کانون چگونه است؟

   کانون همیشه از مهم ترین ارگان های تولید انیمیشن کیفی در کشور بوده و بخش مهمی از تاریخ انیمیشن ایران، با انیمیشن های کانون تعریف میشود. کانون همیشه جریان ساز بوده نه جریان پذیر. تولیدات مستقل کانون همیشه، با وجود تمام مشکلاتی که در یک ارگان دولتی ممکن است وجود داشته باشد، آثاری با کیفیت و در خور توجه بوده اند که این بسیار ارزشمند است. اما انتقادی که شخص من به 70 درصد تولیدات یکی دو سال اخیر کانون دارم، انحراف این ارگان از مسیر کیفی و افتادن در دام تولید آثار کمی، بدون توجه به کیفیت آنها می باشد. تولید 40-50 عنوان کتاب-فیلمی که شاید از میان آنها فقط 10 عنوانشان، آن هم با ارفاق، در زمره ی آثار کیفی قرار میگیرد، به نظر من از شان کانون بدور بود. این گونه تولید انبوه که بیشتر باید به آن "تولید آماری" لقب داد نه "تولید کیفی"، تا به حال در تاریخ کانون بی سابقه بوده و بیشتر برازنده ی سازمان های تولید فیلم های تلویزیونی می باشد. معتقدم کانون که قصد سرمایه گذاری کلان در تولید انیمیشن را داشت، بهتر بود این سرمایه ی عظیم را در تعداد فیلم های کمتر، اما با کیفیت بالاتر هزینه میکرد.

-  لطفا دلنشین ترین اثر پویانمایی کانون نام ببرید؟

   شخصا سه فیلم "بهادر"، "یکی کم است" و "لی لی حوضک" همیشه برایم دلنشین بوده اند.

- در حال حاضر متولی تولید پویانمایی در کشور کیست؟

   متولی تولید انیمیشن در کشور ما بسیار است؛ در سال های اولیه شکل گیری این هنر، کانون پیشتاز این قضیه بود، اما بعد ها با ورود تلویزیون به این عرصه و تاسیس مرکز پویانمایی صبا، تولیت انیمیشن از انحصار کانون خارج شد و امروزه با ورود موسسات دیگری همچون حوزه ی هنری سازمان تبلیغات اسلامی، مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی و غیره به این میدان، رقابت داغ تر شده است. اما فکر میکنم در نهایت سهم عمده ی این رقابت، نصیب تلویزیون و مرکز صبا خواهد بود چرا که پخش کننده ی مهم آثار پویانمایی در کشور، تلویزیون میباشد.

- وضعیت تولیدات پویانمایی در کشور چگونه است؟

   بررسی وضعیت تولیدات پویانمایی در کشور، مبحث مفصلی است که قطعا از حوصله ی این گفتگو خارج است؛ اما بطور اجمالی اینگونه میتوانم عرض کنم که این بررسی در دو حوزه ی کلی خواهد بود. یکی وضعیت کمی تولیدات و دیگری وضعیت کیفی آنها. در مورد وضعیت کمی تولید آثار باید گفت که خدا را شکر امروزه بواسطه ی حضور غول سیری ناپذیری به نام باکس پخش تلویزیون، و تاکید مسئولان بر هرچه بیشتر پخش کردن تولیدات داخلی بجای آثار خارجی، در کشور وضعیت خوبی داریم و آمار، نشان دهنده ی تولیدات بسیار بسیار زیاد انیمیشن در نقاط مختلف کشور است. اما نکته ی مهم، بررسی وضعیت کیفی آثار است که متاسفانه در وضعیت بسیار بغرنجی بسر میبرد. شما با یک تحقیق میدانی ساده متوجه خواهید شد که مخاطب هم دیگر از این عدم کیفیت آثار تولیدی جانش به لب رسیده و این باعث بدنام شدن انیمیشن ایران، در میان اولین طیف مخاطبانش که همان مردم کشور خودش است شده و این بسیار خطرناک است! البته در این میان واقعا از حق نباید گذشت که بوده اند تک و توک آثار با کیفیتی که شاید ذره ای آبرو برای انیمیشن ایران خریده اند (مانند همین مجموعه ی "شکرستان" یا "حیات وحش") اما این کافی نیست. باعث خوشحالی است که مسئولین هم متوجه این خطر شده اند و خبر هایی بگوش می رسد که ظاهرا درباره ی کیفیت آثار سخت گیری بیشتری میکنند. امیدوارم این تلاش ها دلسوزانه باشد و بتوانیم (در دراز مدت) آبروی از دست رفته ی انیمیشن ایران را بازبخریم.

- در پایان آینده این هنر را چگونه ارزیابی می کنید؟

   از آنجایی که امروزه انیمیشن پیوند نزدیکی با تکنولوژی برقرار کرده، فکر میکنم آینده ی آن را باید در آینده ی تکنولوژی جستجو کنیم. واقعا نمیدانم تکنولوژی ما را به کجا خواهد برد و چه چیز هایی را به ما ارائه خواهد داد که ما الان تصورش را نمیتوانیم بکنیم، اما معتقدم که روند تصاعدی رشد تکنولوژی، عالم انیمیشن را با جهش های بزرگی روبرو خواهد کرد. مثلا زمانی دیزنی برای ایجاد عمق در تصاویرش، از دستگاه های پیچیده ای استفاده کرد که به اندازه ی یک ساختمان چند طبقه بود و شاید حتی خود دیزنی هم فکر نمیکرد روزی بتوان به راحتی فیلم های سه بعدی استریوسکوپیک (3D Stereoscopic) تولید کرد و اینکه اینگونه فیلم ها انقدر فراگیر و راحت شود که حتی با دوربین های خانگی هم بتوان آنها را ساخت. اما خیلی فیلم ها با این روش اکران شدند و در نهایت با اکران "آواتار"، انقلاب بزرگ رخ داد و همه چیز بطور فراگیر متحول شد. واقعا هیچ چیز آینده را نمیتوان پیش بینی کرد.